ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΟΥΛΛΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΓΑΣ

Περραιβός Χριστόφορος, Ιστορία του Σουλίου και Πάργας, εν Αθήναις 1857. Ο Χριστόφορος Περραιβός (βλ. αρ. 59 της Βιβλιοθήκης Ιστορικών Μελετών) δημοσιεύει για τρίτη φορά την ιστορία του Σουλίου και της Πάργας, για να τη διασώσει από τη λήθη («διότι κατέστη σπανία»). Το κέντρο βάρους της αφήγησης εύλογα βρίσκεται στους αγώνες των κατοίκων για την προάσπιση της ελευθερίας τους από τις επιθέσεις του Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Πλείστες άγνωστες πληροφορίες προέρχονται, όπως ο συγγραφέας ισχυρίζεται, από τον Μάνθο Οικονόμου, τον Αθανάσιο Ψαλλίδα και τον Στέφανο Δούκα, γραμματείς και συμβούλους του «τυράννου» Αλή Πασά, οι οποίοι υπήρξαν μέλη της μυστικής εταιρίας του Ρήγα Φερραίου και έρχονταν τακτικά σε επαφή με τον Περραιβό. Ο Περραιβός παρομοιάζει τους Σουλιώτες με τους αρχαίους Σπαρτιάτες και τον Φώτο Τζαβέλλα «ως άλλον Λεωνίδα». Η πρώτη και δεύτερη έκδοση της Ιστορίας του Σουλίου και Πάργας (Παρίσι 1803, Βενετία 1815) είχαν (εκ των υστέρων) εξυπηρετήσει «ζωτικά» συμφέροντα στην ιδιαίτερη συγκυρία του 1844, όταν ο Περραιβός ως «πληρεξούσιος Θετταλίας» στην Εθνική Συντακτική Συνέλευση, υπερασπίστηκε την ελληνικότητα των «ετεροχθόνων» Ηπειρωτών, Θεσσαλών και Μακεδόνων αγωνιστών «της Πατρίδος». Η αναστατική έκδοση περιλαμβάνει ευρετήριο κυρίων ονομάτων και τόπων.